Istnieje cały szereg zachowań, które możne wymierzać przeciwko samemu sobie. Przybierać może różne formy, począwszy od komunikatów werbalnych aż po próby samobójcze. Autoagresji w życiu człowieka może pełnić rozmaite funkcje. Często służy rozładowaniu emocji, z którymi człowiek sobie nie radzi. Może być także swojego rodzaju zachowaniem kompensacyjnym.
Powody występowania autoagresji
- Negatywne emocje
Autoagresja może pojawić się w przypadku trudności w poradzeniu sobie z silnymi, negatywnymi emocjami. Jest sposobem pozbywania się lub zmniejszania odczuwanego przez człowieka napięcia, gniewu czy też poczucia winy. Gdy ilość zgromadzonych negatywnych emocji u osoby z tendencjami autodestrukcyjnymi staje się nie do zniesienia, wywołuje chęć ulżenia sobie w cierpieniu poprzez samouszkodzenie. Płynąca z ranienia samego siebie ulga to efekt kilku procesów psychologicznych.
Jednym z nich jest sam fakt ekspresji przeżywanego stanu emocjonalnego. Najczęściej w takiej samej formie w jakiej jest odczuwany. Innymi słowy, człowiek, który doświadcza cierpienia psychicznego, spowodowanego trudnymi emocjami, cierpi także dosłownie, fizycznie, poprzez powstałe fizyczne rany. Samo wyrażenie emocjonalnego cierpienia i poczucie fizycznego bóli, powoduje spadek napięcia.
Na skutek zranienia fizycznego, w organizmie człowieka zachodzi równoległy proces hormonalny, mianowicie wytwarzanie się endorfin. Jest to grupa substancji chemicznych, które stymulują te same receptory co opiaty. Co za tym idzie, działają one przeciwbólowo, redukują stres oraz napięcie, a także wywołując stan zbliżony do poczucia euforii. Endorfiny zazwyczaj są uwalniane w sytuacjach przyjemnych, pod wpływem przyjemych bodźców, takich jak seks. Można je także wytworzyć pod wpływem bodźców przykrych, takich jak silny ból. A zatem zadanie sobie bólu fizycznego, poprzez zranienia samego siebie, może służyć wywołaniu produkcji endorfin.
Ponieważ samookaleczenie prowadzić może do podobnych skutków, co przyjmowanie narkotyków, mechanizm powstawania uzależnienia w tych dwóch przypadkach funkcjonuje również podobnie.
Poczucie kontroli i autonomii
Do form autoagresji zalicza się także zaburzenia odżywiania. Gdy mówimy o anoreksji czy bulimii, mamy do czynienia z zachowaniem często służącym zwiększeniu poczucia autonomii i kontroli. Chęć zamanifestowania swojej autonomii bywa tak silna, że osoba jest w stanie udowodnić ją za wszelką cenę. Wśród osób cierpiących na zaburzenia odżywiania znaczną część stanowią osoby wychowywane w warunkach nadmiernej kontroli.
Opieka nad samym sobą
Zadawanie sobie ran może dostarczać pewnego rodzaju okazji do zaopiekowania się sobą.
Pozwala to na wejście w rolę osoby uprawnionej do opieki i troski.
Doświadczenia z przeszłości
W przypadku osób, które przeżyły doświadczenia o charakterze traumatycznym, których dotknęła w przeszłości przemoc, zachowania autoagresywne mogą być wykorzystywane do zademonstrowania tego, co osoba przeszła, co czuje i jak jest jej ciężko sobie z tym poradzić.
Zdarza się też, że autoagresja stanowi formę ponownego przeżywania doznanych negatywnych, trudnych przeżyć. Może być to przyjęty przez daną osobę sposób radzenia sobie z własnym doświadczeniem.
Ukaranie siebie
Autoagresja może wynikać z chęci ukarania samego siebie za zrobienie czegoś, czego się nie pochwala. Może przyjąć także skrajną formę, w której gdy coś pójdzie nie po naszej myśli, całą winę za zaistniałą sytuację bierzemy na siebie i karzemy się po prostu za to, jacy jesteśmy.
W autoagresji kara ma być pewną formą pokuty. W efekcie ma prowadzić do uwolnienia się od przykrych emocji i doświadczeń. Jest oczyszczeniem, katharsis, które niesie spokój i poczucie startu od początku.
Komunikacja z otoczeniem
Autoagresja może także wbrew pozorom dotyczyć relacjami z innymi. Same akty zachowań autoagresywnych lub ich znamiona, na przykład powstałe na skutek samookaleczania blizny, mogą stanowić swojego rodzaju formę komunikacji z otoczeniem. Osoba, która się kaleczy, wysyła sygnał o tym, że w jej życiu coś się dzieje. Że ma lub miało miejsce coś, na skutek czego, ponieważ nie potrafi poradzić sobie z emocjami, podejmuje decyzje o kaleczeniu samej siebie lub nawet podjęciu próby samobójczej.
Zachowania autodestrukcyjne mogą być także stosowane jako groźba, próbą wywierania wpływu na innych.
Leczenie autoagresji
W większości przypadków nie da się jednoznacznie określić, co powoduje występowanie zachowań autoagresywnych. Najczęściej jest to szereg różnych mechanizmów, wynikających z wyżej wymienionych funkcji.
Leczenie zaburzeń tego rodzaju opiera się najczęściej na oddziaływaniach psychoterapeutycznych. Spotkania z terapeutą pomagają ustalić podłoże występowania zaburzenia, a bez tego nie bardzo można rozpocząć innego rodzaju działanie.
Terapia osoby autoagresywnej obejmuje terapię nie tylko osobę chorą ale również systemowo całą rodzinę, albowiem choroba jest oznaką głębszych problemów które trapią całą rodzinę i jej wewnętrzne relacje między członkami rodziny.
Na zakończenie
Warto wiedzieć, że autoagresja jest czasami jedyną dostępną danej osobie formą do wyrażenia tego co czuje czy też poradzenia sobie z negatywnymi, trudnymi stanami, doświadczeniami i emocjami. Należy wykazać w stronę takich osób odrobinę empatii i zrozumienia i pomóc im, kierując ich do specjalisty albowiem oni sami nie potrafią znaleźć możliwość ujścia dla swoich emocji.
