Lęk i zaburzenia lękowe to jedne z najczęściej występujących zaburzeń psychicznychl, jego nieodłącznym elementem jest paralizujący strach który chorym uniemożliwia normalne funkcjonowanie jak i w sposób znaczy go ogranicza, oraz jest źródłem ciągłego cierpienia pacjenta. Jakie są przyczyny powstania lęków, widoczne objawy oraz skuteczne metody leczenia.
Czym różni się lęk od strachu? Na to pytanie wielu ludzi odpowiedzieć nie potrafi. I nic dziwnego – na co dzień słowa te zwykle używane są jako synonimy, a subtelna różnica między nimi bywa niewyczuwalna dla osób, które na zaburzenia lękowe nie cierpią. Czemu więc “zaburzenia lękowe” a nie “zaburzenia strachowe”? Strach pojawia się w momencie, gdy coś nam realnie zagraża – ma na celu uświadomić nam trudne położenie i zmobilizować organizm do walki. Lęk natomiast jest bardziej abstrakcyjny, towarzyszy nam w sytuacjach, w których nie jesteśmy narażeni na niebezpieczeństwo, często dotyczy też obiektywnie niegroźnych przedmiotów lub okoliczności (np. fobie). O zaburzeniach lękowych możemy mówić, gdy przewlekłe obawy paraliżują nas, uniemożliwiają wykonywanie codziennych obowiązków, w konsekwencji prowadząc do poczucia dyskomfortu psychicznego lub cierpienia.
Zaburzenia lękowe przyczyny – występujące na wielu płaszczyznach – pojawiają się przy zetknięciu predyspozycji wewnętrznych jednostki z czynnikami zewnętrznymi, niezależnymi od niej. Jeśli w naszej bliskiej rodzinie była/jest osoba z tego typu problemami, istnieje możliwość, że my także ich doświadczymy. Nie jest to jedynie kwestia genetyki, ale również uczenia się pewnych wzorców reagowania na stres czy trudne sytuacje życiowe. W grupie ryzyka znajdują się także osoby, które w dzieciństwie doświadczyły przemocy fizycznej i/lub psychicznej, a także przeżyły (nieleczoną) traumę.
Duże znaczenie ma także sposób wychowania – nadopiekuńczość, perfekcjonizm, ogromne wymagania czy chłód ze strony rodziców także stwarzają predyspozycje dla wystąpienia zaburzeń lękowych w przyszłości. Choroby somatyczne, szczególnie przewlekłe lub o podłożu hormonalnym, również prowadzić mogą do silnego, niekontrolowanego lęku. Wśród czynników zewnętrznych zaobserwować możemy: życie w długotrwałym stresie, znaczącą zmianę, np. przeprowadzkę, utratę pracy, narodziny dziecka, śmierć bliskiej osoby. Nadużywanie substancji psychoaktywnych również – pośrednio – wywołać może zaburzenia lękowe. Gdy za pomocą jakiejś używki chcemy się uspokoić, uciec na chwilę myślami od problemów i przestać się bać, doświadczamy lęku mocniej, gdy działanie “uśmierzacza” mija.
Pomimo istnienia wielu podziałów czy sposobów klasyfikacji zaburzeń lękowych, ich objawy są zazwyczaj jednakowe dla większości przypadków. Dzielą się one na fizyczne oraz psychiczne. Wśród dolegliwości fizycznych wyróżniamy: przyspieszone bicie serca, zwiększoną potliwość, problemy z oddychaniem, bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu, brak apetytu lub zwiększony apetyt, bóle żołądka, drżenie lub drętwienie kończyn.
Objawy psychiczne to: poczucie nieokreślonego niepokoju, ataki paniki, niekontrolowane ataki złości lub płaczu, przymus wykonywania/unikania konkretnych czynności, aby nie doprowadzić do sytuacji stresowej, problemy z koncentracją, ogólne zdenerwowanie, oraz trudności z uspokojeniem się.
Zaburzenia lękowe rodzaje:
Podział zaburzeń lękowych nie jest łatwy, ze względu na mnogość kryteriów, które bierzemy pod uwagę, oraz współwystępowanie z innymi chorobami czy zaburzeniami. Poniżej zaprezentowana klasyfikacja jest uogólniona i zgodna z kryteriami diagnostycznymi ICD-10.
Fobie – uporczywe, irracjonalne obawy przed konkretnymi sytuacjami, przedmiotami, osobami, zwierzętami itd. Towarzyszy im zazwyczaj świadomość wyolbrzymiania poczucia zagrożenia, połączona z niemożnością zapanowania nad lękiem.
Inne zaburzenia lękowe – wyróżnia się wśród nich: zespół lęku napadowego, zespół lęku uogólnionego oraz mieszane zaburzenia depresyjno-lękowe. Wspólną cechą tych zaburzeń jest występowanie lęku o nieznanych lub trudnych do określenia przyczynach.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – występowanie natrętnych myśli (obsesji) oraz natrętnych czynności (kompulsji). Najczęściej osoby dotknięte tymi zaburzeniami są świadome irracjonalności swoich lęków oraz “rytuałów”, nie są jednak w stanie nad nimi zapanować ani przestać ich wykonywać.
Zaburzenia lękowe leczenie: sposoby leczenia zaburzeń lękowych opierają się na terapii psychologicznej oraz farmakoterapii. Środki przeciwlękowe przepisywane są, gdy przeżywane obawy utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie i znacząco obniżają komfort życia. Bardzo często są to środki antydepresyjne o dodatkowym działaniu przeciwlękowym, np. escitalopram (SSRI), gdyż tego rodzaju zaburzenia występują zazwyczaj wspólnie z depresją – nieleczone, mogą także stać się jej przyczyną.
Psychoterapia uczy pacjenta radzić sobie z lękiem, dotrzeć do jego przyczyn i przepracować je.
Najczęściej stosowaną w tym celu jest terapia poznawczo-behawioralna. Umożliwia to zmianę dotychczasowych wzorców myślenia oraz schematów działania, a także naukę sposobów zmniejszania stresu i opanowania silnych emocji. Im szybciej zostanie podjęte leczenie, tym większa szansa na pokonanie zaburzeń, kluczowa jest więc obserwacja, gdy u siebie lub kogoś w swoim otoczeniu zauważymy niepokojące objawy. Umożliwi to szybką reakcję w razie nasilenia symptomów i uniknięcie niebezpiecznych konsekwencji.
